کتاب ساخت ژاپن: مدیریت و موفقیت

وقتی با یکی از مشاوران شرکت در این زمینه صحبت می کردیم به من گفت شان خودت و شرکتت را حفظ کن و به جای هتل های ارزان قیمت هتل های مجلل را انتخاب کن با این تفاوت که ارزان ترین اتاق آن را رزرو کن. در مورد غذا هم همین طور. به جای این که گران ترین غذای یک رستوران معمولی را سفارش بدهی ارزان ترین غذای یک رستوران خیلی خوب را انتخاب کن.

اکنون ژاپن یکی از کشورهایی است که کاروان توسعه را به دنبال خود می کشد. کشوری که اختراعات و اکتشافات علمی و تکنولوژیک آن در حال حاضر نه تنها در بازارهای جهانی با کشورهای توسعه یافته اروپایی و آمریکا به رقابت برخاسته، بلکه نقش نیروهای بازار بین المللی را تعیین می کند.

نیروهای محرکه توسعه این کشور کدام است؟ در یک کلام: تولید «محصولات علمی»!

اگر در اوایل قرن حاضر معروف بود نه ژاپن تنها یک «مقلد» خوب است و هیچ اختراع و ابتکار تکنولوژیک از خود نشان نداده است، اکنون کشوری است که به جای صدور فرآورده های تکنولوژیک، در فکر صدور «محصولات علمی» است. توشیودوکو، یکی از بنیانگذاران ژاپن نوین، نقش سازنده انسان متفکر و ماهر را در توسعه اقتصادی، اجتماعی و پیشرفت های تکنولوژیک چنین تعریف می کند:

«ما نه هیچ منبع طبیعی داریم و نه هیچ قدرت نظامی، ما فقط یک منبع در اختیار داریم: ظرفیت ابداع مغزهای مان. این منبع پایان ناپذیر است. باید آن را بسط داد، تربیت کرد، تمرین داد و مجهز ساخت. این قدرت دفاعی خواه ناخواه در آینده ای نزدیک گرانبهاترین و خلاق ترین ثروت مشترک همه بشریت خواهد بود».

ژاپن از هنگامی که به وجود چنین نیروی خلاق پایان ناپذیری پی برده، و با مدیریت صحیح از آن بهره برداری کرده، فرآیند توسعه خود را تسریع نموده است. ژاپن با سرمایه گذاری عظیم در آموزش و بازآموزی نیروی انسانی خود، آن را تبدیل به یک ثروت عظیم و پر بها کرده است که اکنون بر گستره توسعه علم و تکنولوژی فرمان می راند.

ژاپن که در جنگ جهانی دوم فرو افتاده و تحت اشغال نیروهای ایالات متحده در آمده بود، با تکیه بر نیروی انسانی و تأکید بر آموزش نیروهای خلاق و مبتکر جوان خود و نیز با مدیریت علمی خاص ژاپنی توانست با سرعت به پا خیزد و گذشته هولناک خود را جبران کند.

داستان ژاپن، داستان تلاش و موفقیت است، تلاش و باز هم تلاش. در این داستان یأس و نومیدی وجود ندارد؛ فعالیت، مدیریت و رقابت سازنده، سه مفهوم اصلی است که توسعه ژاپن را شکل می دهد. داستان موفقیت های سونی، داستان توسعه و پیشرفت ژاپن در تکنولوژی و بازارهای داخلی و خارجی است. این کتاب می تواند درس آموزنده ای از تجربه توسعه این کشور برای نیروهای فعال و توسعه خواه جامعه ایران باشد و به ملت ایران بیاموزد که چگونه بیندیشد، چگونه تلاش کند و چگونه موانع را از سر راه خود بردارد تا به موفقیت نائل آید. این، داستان کشوری است که پایه های توسعه خود را بر ویرانی های بمباران هیروشیما نهاده و از غول های شرق و غرب نهراسیده است.

کتاب حاضر داستان پیشرفت های ژاپن، به ویژه شرکت سونی، و زندگی یکی از دو بنیانگذار آن، اکیو موریتا، نویسنده کتاب است. نویسنده داستانش را از روزهایی شروع می کند که ژاپن در زیر بمباران های دشمن به زانو درآمده، و هیروشیما و چند شهر دیگر این کشور به آتش کشیده شده بودند. پس از ویرانی های جنگ، موریتا با ایبوکا در زیر زمین ساختمان بمباران شده فروشگاه بزرگی در توکیو پایه های اولیه شرکتی را استوار کردند که اکنون تولیداتش حتی بازارهای ایالات متحده را به تسخیر درآورده است.

آکیو موریتا با نگاهی توصیفی – تحلیلی به فرآیند توسعه ژاپن و بررسی موشکافانه روند پیشرفت فرآورده های تکنولوژی برتر، به ویژه تولیدات سونی، سعی می کند شیوه مدیریت ژاپنی را با شیوه مدیریت حاکم در کشورهای صنعتی، به خصوص در ایالات متحده، مقایسه کند. آنگاه از مدیریت ژاپنی، به عنوان «مدیریت خانوادگی» نام می برد که کارکنان هر شرکتی به عنوان عضو آن خانواده به شمار می آیند. موریتا می کوشد نشان دهد که این «ظرفیت ابداع مغزهای» ژاپن بود که توانست تحت «مدیریت خانوادگی»، ژاپن «مقلد» را به ژاپن «مبتکر و مبدع» تبدیل نماید.

در نظر داشتم مقدمه مفصلی بر این کتاب بنویسم و نظریات مطرح شده نویسنده کتاب را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهم، اما صلاح دیدم که برای پرهیز از اطناب کلام این مهم را بر عهده خواننده نکته سنج بگذارم تا او خود با برداشت شخصی، بی آنکه تحت تأثیر نظریات مترجم قرار گیرد، به قضاوت نشیند و بر پایه فرهنگ ملی - اسلامی خود، صحیح را از سقیم باز شناسد.

در ضمن اضافه کنم که مطالعه کتاب حاضر برای علاقه مندان به جامعه ژابن و توسعه سریع و معجزه آسای این کشور خالی از لطف نخواهد بود، و نیز برای مدیران صنایع و دوستداران توسعه تکنولوژی در ایران بسیار سودمند خواهد بود. اگر کتاب حاضر به مثابه انگیزه ای برای اندیشه های ترقی خواه و توسعه طلب تلقی شود و بتواند خوانندگان را به تفکر درباره ترقی علمی - تکنولوژیک و توسعه اقتصادی - اجتماعی و پیشرفت فرهنگی - ملی را دارد، مترجم پاداش زحمات خود را دریافت کرده است.

• ترقی ژاپن، تلاش آگاهانه، یا، معجزه ~آکیو موریتا، هاشم رجب زاده (مترجم)
• رهبری کارآفرین، ماتسوشیتا درخشان ترین کارآفرین سده بیستم ~جان کاتر، محمدعلی طوسی (مترجم)

• جامعه شناسی و توسعه ~یوسف نراقی