کتاب دستور زبان فارسی

دکتر پرویز ناتل خانلری، یکی از زبان‌شناسان برجسته و پژوهشگران نامدار زبان و ادبیات فارسی است. وی در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۲۹۵ هجری شمسی در تبریز متولد شد و در ۱۸ خرداد ۱۳۷۹ در تهران درگذشت. وی از نظر تخصصی در حوزه زبان شناسی، دستور زبان، فرهنگ‌نویسی و تاریخ زبان فارسی فعالیت‌های متعددی داشته است. 

نکاتی از زندگی و فعالیت‌های وی: 

1. تحصیلات: دکتر خانلری از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد و سپس به فرانسه رفت تا در حوزه زبان‌شناسی تحصیل کند. وی در اینجا تحت تأثیر زبان شناسانی چون فردینان دو سوسور قرار گرفت. 

۲. فعالیت‌های آموزشی: وی بیش از چهار دهه در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و نسل‌ها از زبان‌شناسان و ادبیات‌دانان را تربیت کرد. 

3. نویسندگی: دکتر خانلری کتاب‌ها و مقالات متعددی در حوزه زبان شناسی، فرهنگ نویسی، تاریخ زبان فارسی و ادبیات داشته است. کتاب «دستور زبان فارسی» تنها یکی از آثار وی است. 

4. فرهنگ نویسی: از جمله کارهای بزرگ وی، تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی است که به یاری دیگر همکاران، به نگارش درآمد. 

5. پژوهش‌های زبانی: وی در بسیاری از موضوعات مرتبط با زبان فارسی، پژوهش‌هایی داشته که در مجلات علمی منتشر شده اند. 

6. تأثیر در زبان‌شناسی فارسی: دکتر خانلری نه تنها به تدریس و نگارش متون در حوزه زبان‌شناسی پرداخت، بلکه با واژه سازی‌های جدید نیز برای موضوعات و مفاهیم زبان شناسی، به زبان فارسی خدمت کرد. 

دکتر پرویز خانلری با ویژگی‌های برجسته‌اش در زمینه زبان‌شناسی و ادبیات فارسی به عنوان یکی از پیشگامان این حوزه در ایران شناخته می‌شود. وی با ترکیب علمی و مردم‌شناسی در پژوهش هایش، زبان فارسی را از دیدگاه‌های مختلف مورد بررسی قرار داد و نتایج ارزشمندی را ارائه کرد.

کتاب «دستور زبان فارسی» نوشته دکتر پرویز خانلری، به دلیل محتوای علمی، تاریخی و پژوهشی اش، برای گروه‌های مختلفی از افراد مفید است: 

1. دانش آموزان دبیرستان: با توجه به اینکه بخش‌هایی از این کتاب به منظور آموزش در دبیرستان‌ها نوشته شده است، دانش آموزان می‌توانند با مطالعه آن قواعد زبان فارسی را به طور منسجم و منطقی فرا گیرند. 

2. دانشجویان زبان شناسی: برای آن‌ها که در حوزه زبان‌شناسی و یا زبان و ادبیات فارسی تحصیل می‌کنند، این کتاب مرجعی است که نه تنها دستور زبان را تدریس می‌کند بلکه بحث‌های تاریخی و نحوی را نیز پوشش می‌دهد. 

3. معلمان و مدرسان زبان فارسی: برای آنان که می‌خواهند زبان فارسی را آموزش دهند، این کتاب یک منبع جامع و موثق به شمار می‌رود. 

4. پژوهشگران زبان فارسی: بحث‌هایی مانند تحول تاریخی پسوندها یا برساخته‌های زبانی در این کتاب، می‌تواند برای پژوهشگران حوزه زبان فارسی مفید و کاربردی باشد. 

5. علاقه مندان به تاریخ زبان فارسی: کسانی که به تاریخچه و تحولات زبان فارسی علاقه دارند، با خواندن این کتاب می‌توانند اطلاعات جدیدی کسب کنند. 

6. فراگیران زبان فارسی به عنوان زبان دوم: برای کسانی که می‌خواهند زبان فارسی را به عنوان یک زبان غیربومی فرا بگیرند، مطالعه این کتاب می‌تواند کمک کننده باشد. 

7. علاقه مندان به زبان شناسی: کسانی که به زبان‌شناسی و تجزیه و تحلیل زبان‌ها علاقه دارند، می‌توانند با مطالعه این کتاب با ویژگی‌ها و ساختارهای زبان فارسی آشنا شوند. 

در کل، این کتاب برای هر کسی که به زبان فارسی و دستور آن علاقه‌مند است یا می‌خواهد در این زمینه دانش خود را افزایش دهد، مفید و کاربردی است.

زبان فارسی، با غنای فرهنگی و تاریخی خود، همواره مورد توجه زبان‌شناسان و علاقه مندان به زبان بوده است. اما برای آموختن و فهمیدن این زبان زیبا و پیچیده، نیاز به منابعی است که بتوانند قواعد و دستور زبان را به طور منسجم و منطقی آموزش دهند. در این بین، «دستور زبان فارسی» نوشته دکتر پرویز خانلری، اثری است که بی‌شک در کلاس خود جایگاه ویژه‌ای دارد. 

دکتر خانلری، با نگاهی نو به آموزش دستور زبان، کتابی را تألیف کرده است که نه تنها برای دانش آموزان دبیرستانی مناسب است بلکه در دوره‌های دانشگاهی نیز به عنوان منبع مرجع مطالعه می‌شود. وی در این کتاب، بر خلاف روش‌های سنتی آموزش دستور، با تمرکز بر جمله به عنوان واحد اصلی گفتار، نکات دستوری را تدریس می‌کند. 

با این نگرش، جمله را به دو بخش نهاد و گزاره تقسیم کرده و هر بخش را به زیربخش‌هایی تقسیم‌پذیر می‌داند. این رویکرد منطقی و تدریجی به یادگیری، مطمئنا به فهم عمیق‌تر و بهتر دانش آموزان در زمینه قواعد دستوری کمک می‌کند. 

وی در بخش‌های دیگر کتاب به موضوعاتی نظیر نحو، پسوند مصدر و تحولات تاریخی آن و نکات خاص دستوری می‌پردازد. این مباحث، با تحقیق و پژوهش‌های معتبر، برای خوانندگان به تصویر کشیده شده است. 

یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، آمیختن دانش تاریخی با دستور زبانی است. به عنوان مثال، بحث در مورد ریشه پسوند مصدر و تحول آن در دوره‌های مختلف تاریخی، نه تنها آموزشی است بلکه اطلاعات تاریخی و فرهنگی ارزشمندی را نیز برای خواننده به ارمغان می‌آورد. 

همچنین نباید فراموش کرد که دکتر خانلری، با تولید واژه‌های جدید در زمینه زبان شناسی، به غنای واژگان فارسی کمک کرده است. واژه‌هایی مانند نهاد، گزاره و ساخت، نمونه‌هایی از برساخته‌های این استاد زنده یاد هستند. 

در نهایت، «دستور زبان فارسی» نوشته دکتر خانلری، اثری است که با شیوه‌ای ساده و واضح، دستور زبان فارسی را بر بنیاد دانش زبان‌شناسی آموزش می‌دهد. این کتاب با استقبال گسترده‌ای مواجه شده و به عنوان یکی از بهترین منابع آموزشی در زمینه دستور زبان شناخته می‌شود.

• دستور زبان فارسی ~پرویز خانلری
• تاریخ زبان فارسی ~محسن ابوالقاسمی
• دستور تاریخی زبان فارسی ~پرویز خانلری، عفت مستشارنیا(به اهتمام)
• دستور زبان فارسی (1) ~تقی وحیدیان، غلامرضا عمرانی
• دستور زبان فارسی 2 ~حسن احمدی گیوی، حسن انوری
• موارد بیشتر (250)

• دستور تاریخی زبان فارسی ~پرویز خانلری، عفت مستشارنیا(به اهتمام)
• چند نامه به شاعری جوان و یک داستان و چند شعر ~ریز ماریاریلکه، پرویز خانلری (مترجم)
• گزینه اشعار پرویز ناتل خانلری ~پرویز خانلری(شاعر)، ترانه ناتل خانلری(به اهتمام)، محمدرضا شفیعی کدکنی(مقدمه)
• دختر سروان ~آلکساندرسرگی یویچ پوشکین، پرویز خانلری (مترجم)