کتاب روابط بین الملل: نظریه ها و رویکردها

وقوع تحولات شگرف بین المللی، تحرک فزاینده فناوری، ارتباطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، دریافت بازخوردهای گوناگون و از همه مهم تر علاقه مندی و کنجکاوی هر چه بیشتر دانشجویان، مجموعا از عوامل عمده ای به شمار رفته اند که مرا ترغیب نموده تا پس از چندین سال مطالعه و پژوهش و طرح سؤالات گوناگون در دوره های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری روابط بین الملل، کتاب حاضر را در اختیار علاقه مندان به مطالعات بین المللی قرار دهم. در حقیقت این اثر مکمل و متمم کتاب اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل است که طی آن در برخی از موارد هم پوشی هایی را با آن در رابطه با مباحث گوناگون ملاحظه می کنیم. و این اثر که عمدتا بر نظریه ها و رویکردهای روابط بین الملل تأکید مینماید، به دو بخش کلی تقسیم شده است: بخش نخست به مطالعه نظری خط اصلی فکری روابط بین الملل و نیز بررسی نظریه های انتقادی و پست پوزیتویستی می پردازد که در این راستا نظریه های لیبرالیسم، واقع گرایی، ساختارگرایی، هنجاری، انتقادی، پست مدرنیسم، فمینیسم، زیست محیطی، مطالعات و تحقیقات صلح و سازهانگاری تحت بررسی قرار می گیرد.

از آن جا که دولت با وجود دگرگونی هایی که در کار کرد آن پدید آمده، همچنان بازیگر اصلی در سیاست بین الملل تلقی می شود و چنین برداشتی مورد تأیید بسیاری از نظریه پردازان روابط بین الملل است، بنابر این بخش جداگانه ای به این موضوع تخصیص داده شده است. براین اساس سعی شده عملکرد عناصر متشکل دولت در چهار چوب نظریه ها و رویکردهای گوناگون بررسی شود. در این قسمت به مطالعه نظام بین الملل، جامعه بین المللی، جامعه مدنی بین المللی و تجزیه و تحلیل نظریه هنجاری نیز پرداخته شده است.

در بخش دوم کتاب به تجزیه و تحلیل سیاست خارجی می پردازیم که طی آن سه سطح تحلیل با کلیه ویژگیهایش و با در نظر گرفتن همپوشی سطوح مختلف تحلیل بررسی می شود. در این راستا با عنایت به مطالعه هدف ها و منابع ملی، جهت گیری ها و تغییرات احتمالی آنها مورد توجه قرار می گیرد، آنگاه ابعاد امنیت ملی و بین المللی با پشتیبانی نظریه ها و رویکردهای روابط بین الملل تجزیه و تحلیل می شود. قسمت پایانی بحث، به بررسی دیپلماسی تخصیص یافته است.

یکی از ویژگیهای این اثر آن است که با وجود آنکه ظاهرا در مورد هریک از نظریه ها و رویکردهای روابط بین الملل به طور مختصر بحث شده، لکن عملا در طول کتاب و در خلال طرح موضوعات گوناگون، بر حسب مورد نظریه ها و رویکردهای مختلف،به کار گرفته شده اند.  امید است با مساعی که در تدوین این کتاب به عمل آمده، تصویری جامع و حتی الامکان روشن از دیدگاهها و رویکردهای روابط بین الملل به دست داده شود تا بدین طریق انگیزه های لازم برای طرح پرسش های اساسی در اذهان علاقه مندان به این رشته مطالعاتی به منظور تعقیب کارهای پژوهشی و تحقیقاتی جدی تر و مؤثرتر فراهم شود.

نظریه های روابط بین الملل که شامل نظریه های جامع و نظریه های میان برد است، مسائل مربوط به جامعه و یا نظام بین الملل را که در ارتباط با دولت ها، ملت ها، نهاد های فوق ملی، فرا ملی و گروه های زیر ملی می باشند، و عملا سیاست بین الملل براساس تعاملات رفتاری آنها شکل می گیرد، تجزیه و تحلیل می کند. در بسیاری از موارد، به علت الگو برداری از روش های علوم طبیعی، آنچه از لحاظ منطقی و در چهارچوب قوانین ریاضیات اثبات نشود و در قالب روندهای ملی تجربی نگنجد، مردود شناخته می شود. در بیشتر موارد نظریه های روابط بین الملل مبتنی بر اشکال ساده شده آگاهانه واقعیت هاست که بر اساس کلیت بخشی استقرایی و یا مدل های قیاسی استوارند. در اینجا لازم است ابتدا تعاریفی از نظریه ارائه دهیم و آنگاه به تجزیه و تحلیل آن بپردازیم. عده ای معتقدند که نظریه روابط بین الملل، عبارت است از مطالعه سیستماتیک پدیده های قابل مشاهده، که سعی دارد از طریق کشف متغیرهای عمده به توضیح و تشریح رفتارهای گوناگون بپردازد و مختصات انواع روابط میان واحدهای ملی را بیان کند. برخی بر آن اند که نظریه، چهارچوبی از کلیت بخشی تجربی است که از لحاظ درونی در سازواری بوده و از قدرت توصیفی، توضیحی و پیشگویانه ای برخوردار است؛ به گونه ای که این کلیت بخشی باید به بهترین وجه به صورت فرضیات و قضایای قابل آزمون مطرح و تأیید یا ابطال آنها به اشکال کمی به نمایش گذارده شود.

مقدمه

گفتار اول: سیری در مطالعه نظری روابط بین الملل

گفتار دوم: خط اصلی فکری و نظری روابط بین الملل

گفتار سوم: دولت بازیگر اصلی در عرصه سیاست بین الملل

گفتار چهارم: رویکردهای انتقادی و بازتابی در روابط بین الملل

گفتار پنجم: تجزیه و تحلیل سیاست خارجی

گفتار ششم: امنیت ملی و بین المللی

گفتار هفتم: تجزیه و تحلیل دیپلماسی

• حقوق بین الملل عمومی ~محمدرضا ضیایی بیگدلی
• تحول در نظریه های روابط بین الملل ~حمیرا مشیرزاده
• اصول و مبانی روابط بین الملل (1) ~سیدجلال دهقانی فیروز آبادی
• اصول و مبانی روابط بین الملل (2) ~سیدجلال دهقانی فیروز آبادی
• حقوق دیپلماتیک و کنسولی ~جواد صدر
• موارد بیشتر (177)

• روابط بین الملل: نظریه ها و رویکردها ~سیدعبدالعلی قوام
• کاربرد نظریه های روابط بین الملل: سیاست بین الملل در عرصه تیوری و عمل ~سیدعبدالعلی قوام
• سیاست های مقایسه ای ~سیدعبدالعلی قوام
• دین و نظریه روابط بین الملل ~جک اسنایدر، سیدعبدالعلی قوام (مترجم)، رحمت حاجی مینه (مترجم)