سمک عیار رمانی است مشهور و قدیمی به زبان فارسی که در سده ششم هجری نوشته شده است. داستان های این کتاب سه جلدی به دست فرامرز پسر خداداد پسر عبدالله نویسنده (کاتب) ارجانی (ارگان یا بهبهان کنونی در استان خوزستان) جمع آوری شده است. وی داستان ها را از زبان یک راوی به نام صدقه ابوالقاسم فراهم آورده است.
سمک عیار، یکی از داستان های عامیانه فارسی است که سینه به سینه نقل شده و سده ها مایه سرگرمی مردم ایران بوده است. قهرمان داستان پسر شاه حلب است که دل باخته دختر فغفور شاه چین شده و سپس به جنگ پادشاه ماچین رفته است. بیشتر رویدادهای جلدهای یکم و دوم در چین و ماچین می گذرد.
کتاب سمک عیار این مزیت را دارد که چون داستان های آن روایت مردم بود و در میان عوام مشهور و محبوب بوده اند، زبان این کتاب نیز زبان عمومی آن دوره را نشان می دهد و به همین خاطر بسیار ساده و روان است.
صحنه های این داستان در ایران و سرزمین های نزدیک به آن اتفاق می افتند. بیشتر شخصیت ها و قهرمانان این کتاب نام های ایرانی دارند. شخصیت اصلی این کتاب پهلوانی نام آور به نام سمک عیار است که در طی ماجراهایی با خورشیدشاه سوگند برادری می خورد.