خرید کتاب دکتر داتیس اثر حامد اسماعیلیون از نشر چشمه

از طرف ناشر کتاب دکتر داتیس

علی شروقی : دکتر داتیس، از همان سطرهای اول با ارایه جغرافیایی ناروشن از شهرک حاشیه ای که راوی به آن پا می گذارد، تکلیفش را با خواننده روشن می کند و نوید آن دست رمان هایی را می دهد که این روزها در ادبیات ایران نمونه اش زیاد نیست؛ این بار نه از گفت وگوهای کافی شاپی خبری هست و نه از مردی دست به دهان که کیف به دست برای خیانت به همسرش از خانه بیرون می رود. صحبت از عصیان های نوجوانانه ای که دست آخر با برگشت به خانه پدری ختم به خیر می شوند هم نیست. داتیس الماسی راوی رمان پزشکی است جوان، از طبقه متوسط که خیلی زود دستش آمده که باید در زمین حریف بازی کند. زمین دیگری. زمینی که از آن او نیست و شهرکی است چهل تکه در نقطه ای خارج از محدوده. جایی در حاشیه تهران که داتیس الماسی یک جورهایی در آن وصله ناجور است و حتی نام کوچکش هم که نام یکی از سرداران هخامنشی است به آسانی از در تنگ ساسنگ - جایی که راوی آنجا مطبش را دایر کرده رد نمی شود، چنانکه پای تبلیغات انتخاباتی برای رفتن به شورای شهر که وسط می آید، راوی را مجبور می کنند که در اعلان های تبلیغاتی اش به جای داتیس، از نام فرید استفاده کند. این، وصله ناجوربودن اما به گونه ای نیست که راوی و مردم ساسنگ را به مواجهه صریح و مستقیم با یکدیگر وادارد. همه چیز خیلی فرسایشی اتفاق می افتد، بی اینکه منجر به برخوردی پر سر و صدا شود و فجایعی از نوع خودکشی سینا کارگر لابراتوار دندانپزشکی هم انگار تحت این روند فرسایشی از یاد می روند. داتیس در ساسنگ کارش را می کند و ظاهرا باوجود بعضی بدقلقی های گاه گاهی، از جانب مردم ساسنگ در مجموع اصطکاکی جدی بین او و مردم به وجود نمی آید و داتیس هم کم کم سعی می کند در زمین حریف جا باز کند و از این زمین، سهمی بگیرد. برای همین با دو دکتر دیگر ساسنگ در خریدن و ساختن ساختمان پزشکان شریک می شود و سعی می کند به تدریج خودش را به سطوح اجتماعی بالا تری بکشاند. این وسط اما کار در جاهایی لنگ می زند و همین نمی گذارد که داتیس، تمام و کمال گلیم خود را از آب گل آلود ساسنگ بیرون بکشد. دوستان، همکاران و هم دوره ای های داتیس، هر کدام به نوعی توانسته اند از طریق یکرنگی با محیط و زبان طرف مقابل و محدودکردن زبان طبقه خود به محافل خصوصی، گلیم خود را از آب بیرون بکشند، داتیس اما نقصی دارد که او را تمام و کمال، همرنگ محیط نمی کند. او قهرمانی نیست که بخواهد مقابل شرایط بایستد، اما ناپخته تر از آن است که بتواند قواعد بازی در زمین دیگری را تمام و کمال اجرا کند و از همین جاست که شکست می خورد. مخصوصا در زمینی که بازی در آن هیچ قرار و مدار معلوم و مشخصی هم ندارد و ساخت و ساز در این زمین، مصداق مدرنیته ای است که با فوتی فرو می ریزد و داتیس همین که می آید یک قدم جلو تر بگذارد و امتیازی بیشتر بگیرد و نامزد شورای شهر شود، با یک نطق انتخاباتی نامتعارف که در آن از وعده و وعیدهای ناممکن خبری نیست، از میدان به در می شود. نقص او نقص زبان است. زبانی که نمی خواهد یا نمی تواند آن را تمام و کمال به نفع آرزوهایش کنار بگذارد. به کار بردن بیش از حد اصطلاحات دشوار پزشکی که زبان رمان را هم تحت تاثیر قرار داده اند، همانطور که منشی داتیس یک بار به او می گوید، بین او و بیمارانش فاصله می اندازد و به نوعی لکنت بدل می شود و داتیس آنقدر هم قدرتمند نیست که زبان تخصصی دشوارش مثل پزشک مخوف سنگی بر گوری آل احمد که با ابزار پزشکی غریب ترسناکش راوی را مرعوب کرده بود، بر بیمارانش مسلط شود. گویا اهل ساسنگ، باوجود رفتار مداراجویانه با دکتر، آماده اند که در اولین فرصت، این دندان لق را بکنند و دور بیندازند و مساله درست همین است که مواجهه رودررو و صریح نیست تا فرد مورد هجوم پیشاپیش خود را برای اتفاقی که قرار است بیفتد آماده کند. شاید نه لزوما به این دلیل که مردم ساسنگ تیزهوشانه و فکرشده عمل می کنند بلکه اتفاقا به این دلیل که اعمالشان بیشتر از روی احساسات متغیر آنی است؛ احساساتی که دم به دم تغییر می کند مثل تغییرات جوی که فصل های رمان با آن نامگذاری شده است. در محیطی این سان متغیر و بی قاعده و هر لحظه به یک شکل، دندانپزشک جوانی از طبقه متوسط با تجربه ای محدود و همچنان سخت وابسته به خانواده نمی تواند به راحتی دست حریف را بخواند و شکست این بار، نه در عرصه زندگی خصوصی که در عرصه مناسبات وسیع تر و پیچیده تری است که زندگی خصوصی راوی هم جزیی از آن است. شاید دکتر داتیس از معدود رمان های ایرانی این سال ها باشد که زمینه اصلی آن نه محیط زندگی خصوصی و روابط شخصی قهرمان رمان و جاهایی که او اوقات فراغتش را در آن ها می گذراند، که محیط کار و حوزه عمومی است و همین زمینه، راوی را از لایه های مختلف اجتماع عبور می دهد. دکتر داتیس، از آن دست رمان هایی است که جغرافیا در آن نقش مهمی دارد. ساسنگ، به لحاظ جغرافیایی، موقعیتی ناروشن و نصفه و نیمه دارد. حاشیه است اما نزدیک به مرکز و فاصله اش از مرکز، جوری است که از آن نه یک حاشیه تمام و کمال، که بیشتر یک نا مرکز ساخته است و همین جغرافیای دشوار است که بازی دکتری را که از بیرون به آن وارد شده است دشوار می کند.