کتاب گوهر محیط: مجموعه مقالات مرحوم محیط طباطبائی در نقد کتابشناسی ازلیان و بهائیان

مرحوم استاد محمد محیط طباطبائی (1280- 1371) محققی نام آشنا در موضوعات تحقیقات تاریخی، کتابشناسی، زبان و ادب و فرهنگ ایران است. از ایشان بیش از 2500 مقاله در روزنامه و مجلات مختلف منتشر شد. او مدیریت 3 نشریه را داشت. 19 جلد کتاب نوشت و حدود 800 سخنرانی علمی، ادبی، تاریخی و فرهنگی در رادیو و تلویزیون و کنگره های ادبی و اجتماعی انجام داد. حدود 6000 شاگرد در مراکز آموزش عالی تربیت کرد. او منتقدی با انصاف بود و بدون پیش داوری آثار دیگران را ارزیابی می کرد. یکی از حوزه های مطالعاتی او، کتابشناسی بابیان و بهائیان بوده و در این کتاب 17 مقاله ایشان در این موضوع به خوانندگان فرهیخته ارائه شده است.

صفحه 31

مرحوم محیط اعتقاد داشت باید نقل قول ها و ادعاها را مورد ارزیابی دقیق قرار داد و با رعایت انصاف، عدالت و منطق سخن گفت. محقق نباید حب و بغض و عشق و نفرتش را در سنجش مطالب دخالت دهد. نویسنده اگرچه گوینده لااله الاالله هم نباشد، اگر حرف حقی بر زبان بیاورد یا بنویسد باید از او پذیرفت. 

صفحه 61

کتابی بی نام با نامی تازه! کتابی که مشتمل بر سرگذشت حوادث هشت ساله بابیان و حاوی تفصیلات زیان آوری مانند واقعه بدشت بود که خوشایند سردمداران بهائی نبود. پس چنین اقتضا می کرد که این کتاب را از برخی مطالب بپیرایند و به جای آنها چیزهای تازه ای که باب روز باشد بگذارند!   

صفحه  155

(مرحوم محیط می نویسد): چهار سال پیش (سال 1351) آقای ... مجموعه کلانی اثر خطی مربوط به میرزا محمدعلی غصن اکبر (برادر عبدالبهاء) و طرفدارانش که خود را موحد و بهائیان طرفدار شوقی افندی را مشرک می نامند، به تهران آورد ... روزی تمام اوراق مجموعه را از نظر گذراندم ... در میان آن مجموعه کتاب مفصلی به قلم آقا جمال خوانساری دیدم که بعد از مرگ بهاء، جانب غصن اکبر را گرفت و از طرف عبدالبهاء به کفتار ملقب شد. در همان مجموعه رساله ای دیدم در وصف اختلاف (دو برادر) و اجتماع مریدان برای حل اختلاف ... و چوب خوردن خادم الله در اصطبل به دست عبدالبهاء.

صفحه 244

(مرحوم محیط در مقاله اختلافات اساسی در کتاب اقدس می نویسد): وقتی به این متن قدیمی اقدس دسترسی حاصل شد ... موقع را برای تطبیق آن با نسخه چاپ استاندارد بمبئی (که در زمان حیات بهاءالله و توسط میرزا محمد علی انجام شده بود) غنیمت شمرده به ندرت صفحه ای از نسخه چاپی با متن خطی مطابق یافته بلکه موارد اختلاف به بیش از 200 مورد رسید. 

• تنبیه النائمین: نمودی از گفت و گوها و مناظرات ازلیان و بهائیان ~عزیه خانم نوری، احمدامین امین الاطباء رشتی
• حق المبین (در اثبات مهدویت و ابطال فرقه ضاله بهائیت) ~احمدبن محمدعلی شاهرودی
• بابی گری و بهایی گری (مولود مدعیان دروغین نیابت خاص از امام زمام (عج)) ~محمد محمدی اشتهاردی
• رد بهائیت از منظر قرآن ~روح اله شریفی نژاد رودانی
• سراب مجموعه مقالات آشنایی با فرق انحرافی ~دفتر فصلنامه انتظار موعود
• موارد بیشتر (22)