حاتم قادری در کتاب «اندیشههای سیاسی در اسلام و ایران» به مطالعه ژرف و تفصیلی از تفکرات سیاسی اسلام میپردازد. این کتاب با هدف آشنا کردن دانشجویان و دانش پژوهان با تاریخچه و پیچیدگیهای فکری سیاست در اسلام نوشته شده است.
در بخش اول کتاب، قادری به نظریههای نظامهای سیاسی اسلامی میپردازد. از خلافت، که به عنوان نظام حکومتی پس از فوت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مطرح شد، تا امامت، که نظام سیاسی مشهور تشیع است. در میان این دو، مباحث مربوط به خوارج و مرجئه نیز مورد توجه قرار گرفته است.
بخش دوم به بررسی اندیشههای سیاسی علمای اهل سنت میپردازد که در آن فیلسوفان و علمای بزرگی چون ماوردی و غزالی مطرح شده اند. بخش مهمی از این بخش به نظریه پردازیها در دورانی اختصاص داده شده که خلافت وجود نداشته است.
بخش سوم به مبحث ملک داری و اندرزنامهنویسی سیاسی اختصاص دارد. اندرزنامه ها، به عنوان نوشتههایی که شامل نصایح و دستورات سیاسی به حاکمان بوده اند، جایگاه ویژهای در تاریخ اسلامی دارند.
فلسفه سیاسی-اجتماعی اسلام در بخش چهارم مورد بررسی قرار گرفته است. در این بخش، فیلسوفان برجستهای چون فارابی، ابن سینا، و خواجه نصیرالدین طوسی به طور ویژه مورد توجه واقع شده اند.
بخش پنجم و آخر، به تأملاتی در زوال فکری و سیاسی امت اسلامی و تلاشها برای احیای آن میپردازد. این بخش به مباحثی همچون الغای خلافت و نقد روابط بین سنت و تجدد در ایران و حکومت در غیاب امام معصوم میپردازد.
کتاب «اندیشههای سیاسی در اسلام و ایران» یک نگاه جامع به تحولات، چالشها و جهت گیریهای فکری در حوزه سیاست اسلامی ارائه میدهد. قادری با استفاده از منابع فارسی و لاتین توانسته است یک تصویر واضح و جامع از اندیشههای سیاسی اسلامی طراحی کند.
بخش اول: نظریههای نظامهای سیاسی
فصل اول: خلافت
فصل دوم: امامت: نظام سیاسی تشی
فصل سوم: خوارج و مرجئه
بخش دوم: اندیشه سیاسی علمای اهل سنت
فصل چهارم: ماوردی
فصل پنجم: غزالی
فصل ششم: نظریهپردازی در غیاب خلافت
بخش سوم: ملکداری و اندرزنامهنویسی سیاسی
فصل هفتم: اندرزنامهنویسی سیاسی
فصل هشتم: خواجه نظام الملک
بخش چهارم: فلسفه سیاسی - اجتماعی
فصل نهم: فارابی
فصل دهم: ابن سینا
فصل یازدهم: فلسفه سیاسی در اسپانیای اسلامی
فصل دوازدهم: خواجه نصیرالدین طوسی
فصل سیزدهم: ابن خلدون
بخش پنجم: تأملاتی در زوال و تلاش برای احیا
فصل چهاردهم: تأملاتی در باب انحطاط داخلی و ارتباط سنت و تجدد
فصل پانزدهم: تلاش برای احیا و مشکله استبداد
فصل شانزدهم: الغای خلافت
فصل هفدهم: حکومت در غیاب امام معصوم: ایران و مشروطیت
کتابنامه