کتاب تحلیل اقتصادی حقوق خانواده

شاید برخی خوانندگان با دیدن نام این کتاب تحلیل اقتصادی حقوق خانواده، به ویژه قرار گرفتن واژه اقتصادی در کنار خانواده، از اتخاذ رویکرد اقتصادی برای تحلیل قواعد حقوق خانواده شگفت زده شوند و حتی از تهیه کنندگان این مجموعه به دلیل این نوع نگرش انتقاد کنند. مبنای این انتقاد نیز ممکن است این باشد که رویکرد اقتصادی، روشی درست و مناسب برای شناخت و تبیین روابط خانواده و حقوق حاکم بر آن نیست، زیرا هر چند نهاد خانواده درگیر مباحث اقتصادی است، قسمت عمده ای از روابط و ملاحظات میان اعضای آن، بر پایه عاطفه، احساس و عشق تعریف و تنظیم می شود نه بر پایۀ مسائل مادی و اقتصادی. وقتی سابقۀ علم حقوق در مداخله برای تنظیم و ساماندهی روابط خانواده بسیار بیشتر از علم اقتصاد است، از انتقاد مصون نمانده و به باور منتقدان، حقوق تا کنون نتوانسته است در جهت تنظیم و تحکیم روابط میان اعضای خانواده، خود را علمی دقیق، کافی و کارآ معرفی کند، ناکارآمدی علم اقتصاد را نیز در تحلیل قواعد این نهاد از هم اکنون می توان پیش بینی کرد.

اگر خواننده ای چنین دیدگاهی داشته باشد قطعاً با رویکرد این کتاب به خانواده موافق نخواهد بود. از دید چنین فردی، سابقه تاریخی نشان می دهد که با ابزارهای علمی نمی توان واقعیات نهاد خانواده را به خوبی تحلیل کرد، همچنان که علم حقوق پس از قرن ها تلاش نتوانسته است با اتکا به استدلال های خشک و محض حقوقی، نهاد خانواده را به نحو شایسته ای سامان بخشد؛ به تعبیر دیگر ورود این علم به عرصه روابط خانواده نه تنها مؤثر و سودمند نبوده بلکه مضر نیز بوده است. زیرا قانون گذار صرف نظر از بایسته های عاطفی خانواده، به تقنین این حوزه مبادرت ورزیده است و این ریشه های غیرحقوقی آن قدر محکم هستند که ذهن اغلب حقوقدانان، قضات و وکلا حتی در هنگام تحلیل قواعد حقوقی خانواده درگیر آن است و به رغم اینکه ناگزیرند کلام و استدلال های خود را به زبانی حقوقی و فنی بیان کنند، در باطن اندیشه خود را بر مبنای احساس و انصاف شکل می دهند. پیرو این تجربه ناموفق حقوق باید گفت که علم اقتصاد نیز نمی تواند نهاد خانواده را درست تحلیل کند و برای بهبود و تحکیم روابط این نهاد حیاتی، نسخه ای کارآ بپیچد، به ویژه آنکه این علم برای ابراز وجود، شدیداً داده ها، اطلاعات و تحلیل های آماری نیاز دارد و آنچه نیز می تواند به زبان آمار ترجمه شود، مسائل پولی و مالی است نه عشق، احساس خوشبختی، ایثار و... که پایه اصلی قواعد خانواده را تشکیل می دهند. البته در این بین، دربارۀ تعهدات مالی مانند نفقه نیز در نهاد خانواده بحث می شود اما چنانکه گفته اند، این تعهدات مالی جنبه فرعی دارند و به همین دلیل قراردادهایی مانند قرارداد نکاح را که تشکیل دهنده نهاد خانواده است بایستی در دستۀ قراردادهای غیرمالی قرار داد. بنابراین، وقتی اصل قرارداد غیرمالی است و پایه اصلی قواعد خانواده را نیز نمی توان در قالب آمار و ارقام بیان کرد، اقتصاد نیز قادر نیست وضع موجود خانواده را تحلیل و ارزیابی کند چه رسد به اینکه بخواهد تصویر مطلوب برای آن ترسیم کند. نتیجه آن که، این شاخه علمی باید روی تحلیل قواعد قراردادها و نهادهای مالی و پولی تمرکز کند.

• آزادی در خانواده ~مسعود شایق
• حقوق مالی ~یوسف افشارنیا، خرمه عسکری، نیلوفر یگانگی (ویراستار)

• تحلیل اقتصادی حقوق خانواده ~محسن صادقی (ویراستار)، متین پدرام (ویراستار)

• تحلیل اقتصادی حقوق خانواده ~محسن صادقی (ویراستار)، متین پدرام (ویراستار)
• سوسیالیسم و سرمایه داری ~هانس-هرمان هوپه، متین پدرام (مترجم)
• عدالت اقتصادی و حقوق طبیعی ~گری چارتیه، متین پدرام (مترجم)