بنای نگارش این کتاب بر نقد روش های تدریس و تحقیق در ایران و ارائه تصویری جامع از تحول علم و پژوهش علم در جهان است. مولف در مقدمه کتاب نوشته است: طی سال ها تدریس دروس مختلف به دانشجویانی که از حیطه های متنوع تخصصی به دوره کارشناسی ارشد مزبور وارد می شدند برای من مشخص شد که در آموزش دانشگاهی ما جای تدریس روش علم، فلسفه علم و تاریخ علم بسیار خالی است. بسیاری از کتاب هایی که به عنوان روش تحقیق تدریس می شوند نیز از وجوه این موضوع غافل بوده و روش تحقیق را همچون آموزش مکانیکی مراحلی معرفی می کنند که اگر طی شود، نتیجه آن تولید کار علمی خواهد بود. غافل از این که تولید کار علمی فعالیت و در گیر شدن در سنت تولید علم را طلب می کند و به همین دلیل نیز آشنایی به تاریخ تولید علم و فلسفه علم و چگونگی آن ضرورت می یابد.
ساختار کتاب بر اساس تلفیق دو محور شکل گرفته است. یک محور برنامه درس مربوط به روش تحقیق علمی به نحوی که ابتدا برای درس مزبور در برنامه مهندسی سیستم های اقتصادی اجتماعی در نظر گرفته شده بود و دیگری پاسخ به پرسش هائی که طی ارائه درس توسط دانشجویان مطرح می شد و نیاز به ارائه مطالب تاریخی و پایه ای بیشتری داشت.
در بازنگری که طی ماه های اخیر در مطالب کتاب انجام گرفت یک گروه دیگری از خوانندگان نیز مورد توجه نگارنده قرار گرفته اند. و آن نیز قشر وسیع تحصیل کرده کشور است که با پرسش های بنیادینی در مورد علوم و روش های علمی، چرائی ظهور پدیده تحول علم در سه سده اخیر و رابطه این حوادث با تحولات در حیطه اندیشه، روبرو هستند و ممکن است برای برخی از پرسش های خود در این کتاب پاسخ هائی بیابند.