کتاب دستورالعمل "رنه ماگریت" به فیل آبی برای ایده یابی: دستورالعمل های ایده یابی و پرورش آن (جلد دوم)

ایده یابی یعنی ایجاد پیوند میان دو پدیده ی به ظاهر بی ارتباط، در یک کلیت نوآور و بدیع.

از آنجا که قرار است بحث ایده یابی در حوزه هنر طراحی گرافیک متمرکز باشد، پس تعریف بالا را این گونه اصلاح می کنیم : ایده یابی یعنی دو "نشانه تصویری" به ظاهر بی ارتباط را در یک کلیت نوآور و بدیع پیوند دهیم. چه برای یافتن یک ایده سفارشی ، چه یک ایده شخصی، در هر حال شما نیازمند یک نشانه ی تصویری مرتبط با موضوعی هستید که قرار است بر اساس آن ایده یابی کنید.

زمانی که شروع به نگارش کتاب «دستور العمل های فیل آبی برای ایده یابی» کردم، می دانستم که این کتاب مورد استقبال مخاطبان علاقه مند به مباحث ایده یابی در حوزه هنرهای تجسمی قرار می گیرد. همان گونه که مقالاتم در نشریه «کیهان کاریکاتور» درباره ایده یابی در هنر کاریکاتور مورد توجه واقع شده بود. اما حقیقت آن است که فکر نمی کردم ظرف مدت کوتاهی کتاب فیل آبی حداقل چهار بار تجدید چاپ شود و در بسیاری از مراکز آموزشی مبنای تدریس در این حوزه قرار گیرد.

چند سال پیش گروهی از دانشجویان هنر کشور لبنان به ایران آمده بودند و من کتاب فیل آبی را به یکی از آنها هدیه دادم. آن دانشجوی لبنانی مدتی بعد از طریق ایمیل از من خواست تا مجوز انتشار کتاب را به زبان عربی به او بدهم. چندی قبل یکی از دوستان هنرمندم که به لبنان سفر کرده بود برایم گفت که در یکی از دانشکده های هنری لبنان شاهد تدریس کتاب فیل آبی بوده است. در چند سالی که از انتشار کتاب گذشته است، بازخوردهای مثبت و حتی نقدهایی که عزیزان بر کتاب داشتند را به صورت مستقیم یا از طرق ایمیل دریافت کرده ام. در نگارش جلد دوم کتاب سعی بر آن داشته ام تا همه نظرات و انتقادها را حتی المقدور مورد توجه قرار دهم. برای نگارش جلد دوم کتاب فیل آبی دو موضوع را مد نظر قرار داده ام، نخست تکمیل الگوی روش مهندسی ایده یابی یا همان الگوی فیل آبی و دوم ساده سازی مفاهیم ارائه شده، که امیدوارم در کتاب پیش رو به این هدف رسیده باشم. برای انتقال اندیشه و استفاده از زبان تصویر احتیاج به ترکیب عناصر تصویری متعدد نیست؛ در این حوزه تنها دو نشانه تصویری برای انتقال هر پیام کافی است. به عبارتی کتاب حاضر سعی بر آن دارد تنها با دو نشانه تصویری شما را قادر سازد تا با زبان تصویری اندیشه های تان را به مخاطبان جهانی در میان گذارید. وقتی چنین مبنایی باشد، باید از هنر طراحی گرافیک بهره جست. علی رغم این که به عنوان یک کارتونیست حرفه ای! وسوسه می شدم تا کتاب را همانند جلد یک در دو حوزه کاریکاتور و گرافیک بنویسم، اما محدودیتی که از ابتدا برای نگارش کتاب در نظر گرفتم باعث شد این جلد را در حوزه ایده یابی هنر طراحی گرافیک محدود سازم.

در هنگام نگارش جلد اول کتاب فیل آبی متوجه شدم که بسیاری از مباحث مطروحه کتاب دقیقا در شکل گیری ایده های آثار «رنه ماگریت» نقاش مشهور بلژیکی دیده می شود. بر این اساس تصمیم گرفتم کتابی در این ارتباط آماده کنم. اما دغدغه نگارش جلد دوم کتاب فیل آبی از یکسو و انطباق مباحث ایده یابی رنه ماگریت با کتاب دوم باعث شد تا مطالب آن را در کتاب فیل آبی مطرح نمایم.

اگر امکان خرید کتاب حاضر برای دانشجویان و علاقه مندان وجود نداشته باشد، یا اصولا علاقه ای به مطالعه نداشته باشند؛ اما با این حال مایل اند درباره ایده یابی بیشتر بدانند، پیشنهاد می کنم هم اکنون به سراغ دیدن نقاشی های رنه ماگریت بروند. تقریبا هریک از آثار او می تواند الگوی مناسبی برای ایده یابی در همه حوزه های هنرهای تجسمی باشد.

به پاس ادای دین به این استاد مسلم خلافیت در هنر نقاشی، بر آن شدم به هر شکلی شده است نام این نقاش بلژیکی را در عنوان جلد دوم کتاب ذکر کنم. علی رغم طولانی شدن عنوان کتاب - که البته بد هم نیست – عنوان «دستور العمل های رنه ماگریت به فیل آبی، برای ایده یابی» را برگزیدم. گرچه در بازار نشر عنوان کتاب را «فیل آبی ۲» خواهند خواند.

بعد از رنه ماگریت بیشترین آثار استفاده شده در کتاب حاضر متعلق به دو گرافیست برجسته «شیگلو فوکودای» ژاپنی و «میشل باتوری» لهستانی و دو تصویرساز معروف به نام «براد هالند» آمریکایی و «پابلو آمرگو» اسپانیایی است. تقریبا در تمامی بخش های کتاب نمونه آثار این هنرمندان ارائه شده است. علت این امر کاملا روشن است. این که چهار هنرمند با چهار سبک گرافیکی کاملا متفاوت، ایده های مشابه دارند گواه این نکته است که روش ایده یابی چندان متفاوت نیست، آن چه که آثار را از هم متمایز می سازد، نحوه اجرا یا همان سبک های شخصی اجرا است.

بر این باورم که نمی شود از پوستر هنرمندی در کتاب استفاده کرد، ولی نام او را ذکر ننمود. متأسفانه علی رغم تلاش بسیار برای یافتن اسامی، نتواستم نام تعدادی از هنرمندانی که پوستر آن ها در کتاب چاپ شده است را پیدا کنم. امیدوارم در چاپ های بعدی کتاب نام آنها را یافته و در کنار آثارشان درج کنم.

اجازه می خواهم این قسمت از کتاب جلد نخست را خاطرنشان کنم:

اشتباه نگیرید این کتاب درباره روش صنعتی تولید ایده نیست!

روش ارائه شده با عنوان مهندسی ایده و تنها یک نوع انتقال تجربه برای دستیابی بهتر به ایده های بدیع است. کتاب حاضر تلاش می کند راهکارهای یافتن ایده و پرورش آن را در حوزه طراحی گرافیک به صورت مستند همراه با نمونه های مناسب ارائه دهد.

امید است تلاش نگارنده یاریگر هنرآموزان و علاقه مندان به هنر گرافیک در کشور عزیزمان ایران باشد.

• راه هنرمند: بازیابی خلاقیت ~جولیا کامرون، گیتی خوشدل (مترجم)
• شجاعت خلاقیت ~رولو می، حسین کیانی (مترجم)
• صید ماهی بزرگ: مراقبه، هشیاری و خلاقیت ~دیوید لینچ، علی ظفر قهرمانی نژاد (مترجم)، بابک بیات (ویراستار)
• نبرد هنرمند: موانع را در هم بشکنید و در نبرد خلاقیت درون پیروز شوید ~استیون پرسفیلد، نوشین دیانتی (مترجم)، سمیرا نجدسمیعی (ویراستار)
• عادات و آداب روزانه بزرگان: چنین کنند بزرگان، چو کرد باید کرد ~میسن کری
• موارد بیشتر (102)

• مدیریت چشم مخاطب: چگونه نشانه های تصویری را سازمان دهی کنیم ~محمدحسین نیرومند، سینا خلخالی (ویراستار)
• دستورالعمل "رنه ماگریت" به فیل آبی برای ایده یابی: دستورالعمل های ایده یابی و پرورش آن ~محمدحسین نیرومند
• چگونه موقعیت کمیک خلق کنیم ~محمدحسین نیرومند
• مبانی فرم فیلم ~محمدحسین نیرومند