اگرچه در مقام ثبوت امکان تصور آزادی به صورت محض و مطلق وجود دارد، اما در مقام اثبات با یکی از ارزش ها و ابعاد وجودی انسان انضمامی می شود. به گونه ای که در عالم خارج در اثر ترکیب ارزش آزادی با سایر ارزش های انسانی، انواع مختلف آزادی مضاف تحقق می یابد. آزادی اندیشه یکی از مهم ترین گونه های ازادی مضاف است که نقش تعیین کننده ای در کمال و سعادت انسان دارد. از سوی دیگر، منافع ملی، به معنای والاترین ارزش و عالی ترین آرمانی که جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی تعریف و تعقیب می کند، یکی از ارزش های حیاتی آن به شمار می رود.
هدف این نوشتار نسبت سنجی دو ارزش آزادی اندیشه و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران است. استدلال خواهد شد که تعریف و تعیین محتوا، عناصر و ارزش های مقوم منافع ملی واقعی و تعقیب و تأمین موفقان مستلزم آزادی اندیشه در هر دو سطح تصمیم گیری و تحلیل گری در سیاست خارجی است. چون تعریف، تعیین، تعقیب و تأمین منافع ملی واقعی، مستلزم آزادی تصمیم (توان و امکان انتخاب منافع بهینه)، تشخیص (توان و امکان تعیین و ترجیح منافع و ارزش ها)، تصدیق (توان و امکان تعیین مصادیق منافع و انطباق منافع و ارزش های انتخابی با منافع و ارزش های واقعی) و تنفیذ (توان و امکان بکارگیری بهترین ابزارها و سازوکارها) است که در پرتو آزادی اندیشه محقق و عملی می شود.