کتاب معانی و بیان

معانی و بیان از جمله علومی هستند که در آغاز برای فهم و درک رموز اعجاز قرآن کریم و اسرار فصاحت و بلاغت آن، و بعدها بیشتر در شناخت کلام عالی از پست و جلوگیری از فساد ذوق و انحراف طبع شاعران و نویسندگان به کار گرفته شدند. مؤلفان کتاب معانی و بیان، دکتر محمد علوی مقدم و دکتر رضا اشرف زاده، کوشیده اند مباحث این دو علم بلاغی را به گونه ای مختصر و مفید عرضه کنند. از آنجا که این کتاب، درسنامه دانشگاهی است کوشیده شده هر مبحث بلاغی با شواهد و مثال های گوناگون همراه گردد و با این حال جانب اختصار رعایت گردد. کتاب حاضر، گذشته از دو بخش علم معانی و علم بیان، بخش هایی در باب مقدمات علوم بلاغی و پیدایش بلاغت در فارسی و عربی و نیز فصاحت و بلاغت دارد.

در این کتاب رادویانی، از فصاحت و بلاغت تعریف نکرده و آن‌ها را تقسیم بندی هم نکرده است؛ زیرا در قرن پنجم که کتاب ترجمان البلاغه نوشته شده، هنوز علوم بلاغی تقسیم بندی نشده و حد و مرز آن مشخص نگردیده بود.

اساس و سرمشق کتاب ترجمان البلاغه رادویانی کتاب محاسن الکلام ابوالحسن بن الحسن المرغینانی است. البته این بدان معنا نیست که رادویانی مطالب کتاب خود را بعینه از محاسن الکلام گرفته باشد. رادویانی خود در صفحات ۳ و ۴ خطبة الکتاب گفته است: عامه باب‌های این کتاب را بر ترتیب فصول محاسن الکلام خواجه امام نصر بن الحسن - رضی الله عنه - نهاده و از تفسیر وی به مثال گرفتم.

از مقدمه کتاب ترجمان البلاغة چنین استنباط می‌شود که رادویانی کلمه صناعت را با بلاغت مترادف دانسته و فنون صنعت بدیع را از اجناس بلاغت شمرده است.

رادویانی در ترجمان البلاغة مباحث تشبیه و استعاره و مباحث نظیر آن را که بعدها موضوع علم بیان شده و صنعت التفات و مباحث مانند آن را که از موضوعات علم معانی است، در میان صنایع بدیع آورده و همچنین صنعت تجنیس و قلب و مطابقه و دیگر صنایع را که جزء صنایع بدیعی است، به صراحت از مباحث بلاغت شمرده؛ به طوری که در مجموع می‌توان گفت که در نظر او صنایع بدیعی با دیگر مباحث بلاغی چندان تفاوتی نداشته است.

بخش اول: در مقدمات علوم بلاغی

بخش دوم: فصاحت و بلاغت

بخش سوم: علم معانی

بخش چهارم: علم بیان

منابع و مأخذ

• معانی ~سیروس شمیسا
• زیباشناسی سخن پارسی: معانی ~جلال الدین کزازی
• زیباشناسی سخن پارسی: بدیع ~میرجلال الدین کزازی
• بلاغت فارسی (معانی و بیان) ~احمد گلی
• معانی و بیان ~کامل احمدنژاد
• موارد بیشتر (160)

• معانی و بیان ~محمد علوی مقدم، رضا اشرف زاده

• معانی و بیان ~محمد علوی مقدم، رضا اشرف زاده
• فارسی عمومی: گزیده نظم و نثر پارسی همراه با سبکهای شعر و نثر ایرانی و اروپایی و دستور زبان فارسی و آیین نگارش ~رضا اشرف زاده
• آب آتش فروز: گزیده حدیقه الحقیقه ~مجدودبن آدم سنایی، رضا اشرف زاده(گردآورنده)
• پیغام اهل راز "شرح 60 غزل از حافظ شیرازی"بر اساس دیوان حافظ چاپ قزوینی ~رضا اشرف زاده (تهیه و تنظیم)
• برگزیده اشعار مسعود سعد و ناصر خسرو، دو شاعر برجسته زبان پارسی ~رضا اشرف زاده