کتاب پرسه در خاک غریبه

من خود را وابسته به نسل آدم های جنگ کرده می دانم و خودم را در ادامه آنها می بینم. نمی خواهم به گذشته خود پشت کنم گذشته در کوله پشتی من همیشه هست

این عبارات نقل شده از احمد دهقان را می توان ایدئولوژی و نگاه این نویسنده برای خلق رمانی چون پرسه در خاک غریبه به شمار آورد. رمانی که برای نخستین بار در سال ۱۳۸۸ از سوی انتشارات نیستان منتشر شد، اما روایت رئالیستی دهقان را در این کتاب همانند برخی از کتاب های سابق او برنتافتد و در نتیجه امکان تجدید چاپ این کتاب را از آن گرفت.

دهقان در پرسه در خاک غریبه بر خلاف گرمای ذاتی و کلامی همیشگی خود به سراغ جبهه های سرد و برف گرفته غرب کشور رفته است و داستانی چنان بدیع را در این منطقه روایت می کند که در سطر سطر از آن چیزی جز انتظار و میخکوب شدن بر روی واژه ها و صحنه های ترسیم شده توسط نویسنده نصیب خواننده نمی شود.

گروهی از رزمندگان در سرما و بوران منطقه کوهستانی غرب کشور و به منظور نجات مردم گرفتار در کردستان عراق به دل کوه می زنند تا با انجام عملیاتی آنها را از دست مزدوران بعثی نجات دهند و این ماجراجویی است که برای آنها در طول داستان حواشی فراوانی را به وجود می آورد.

سبک داستانی دهقان در این رمان که به گفته خود او نوشتنش دغدغه ۱۰ سال از عمر وی بوده است، به پختگی کامل رسیده است. به این معنی که او در این اثر جذابیت در روایت را در کنار چیره دستی مثال زدنی اش در خلق موقعیت های داستانی و نیز طنز بیانی منحصر به فردی که از دهقان همواره سراغ داریم را چنان در هم آمیخته که مخاطب او در هیچ بخش از خوانش این متن احساس نمی کند که یکی از این سه رویکرد بر دیگری توفق پیدا کرده باشد.

از سوی دیگر این رمان را می توان سرآغازی برای خلق آثار داستانی جدی و هنرمندانه بر پایه حقایق موجود در دفاع مقدس به دور از هر نوع مقدس مابی و تصویرسازی های گنگ و غیر شفاف دانست که چیزی جز ایجاد نوعی تقدس مجازی پیرامون این واقعه در درون خود ندارند.

احمد دهقان پیش از این و در یکی از معدود مصاحبه هایش در مورد این رمان اظهار داشته بود: در این رمان سعی کردم واقعیت جنگ را نشان دهم. می گویند وقتی اسپیلبرگ فیلم نجات سرباز رایان را در کنار سربازان جنگ نورماندی دید و تأیید آنها را شنید، غرق لذت شد. من هم می خواستم هر کس که جنگ را دیده بگوید این خودش است. همین بود. خیلی ها جنگ را اغراق آمیز یا کاریکاتوری می بینند. واقعیت جنگ درست در میان آتش است. در اینجاست که آدم ها ماهیت درونی خود و جوهرشان را نشان می دهند. در این جنگ و آتش است که مادری پس از چند روز فرزندش را به زمین می گذارد و می بیند چند روز است این بچه مرده. تمام سعی من این بود که جنگ را واقعی نشان دهم. صحنه گلوله باران جاده ماوت، صحنه ای که لشکر و گردان ها و گروهان ها پشت جاده در برف دراز کشیده و بمباران می شدند، حتی صحنه لیسیدن خون تازه توسط سگ ها، همه چهره زمخت جنگ را نشان می دهد و در این میان زکریاست که دائم در پی کمک به زخمی هاست و بهرام سعی می کند خنده به لب دیگران بیاورد. اگر زکریا امدادگر خوبی در این آشوب باشد همه عمر می تواند برای انسان ها امدادگر مناسبی باشد. یا جمال فرمانده ای است که همه فکر و ذکرش بچه های دسته است و می خواهد آنها آسیبی نبینند. الله مرادی که فقط به فکر حیوان هاست و با نگاه روستایی وارد جنگ شده و بقیه را شهری و دست و پا چلفتی می بیند تمام تلاشم این بود که صحنه ها واقعی باشند و آدم ها واقعی کنش و واکنش نشان دهند. مصنوعی نباشند. بترسند. بلرزند ولی وقتی از صحنه ها بیرون آمدند بفهمند که چه اتفاقی افتاده است؛ این می تواند برای همه آدم ها تکرار شود.

رئالیسم احمد دهقان در روایت از جنگ را در پس این جملات می توان به سادگی درک کرد. رئالیسمی که شاید گزاف نباشد اگر در قامت مقایسه با سایر نویسندگان حاضر در عرصه دفاع مقدس بتوان صفت جادویی را نیز به آن داد. جادویی که نه از دل متفاوت بودن عبارات و صحنه ها و رویدادها در داستان های دهقان ظاهر می شود، بلکه رئالیسمی که ناشی از بیان حقیقی، تلخ و البته به جا و زیبای دفاع مقدس توسط دهقان است و شاید همین موضوع باشد که وی را واداشته است تا در میان تمامی سال های گذشته از حیات ادبی اش و تا زمان کشف و ثبت نکردن تمامی بسترهای داستانی موجود در این حادثه شگرف، به سراغ موضوع و رویداد دیگری نرود.

• چشم هایش ~بزرگ علوی
• نور زمستانی ~امید رضائی
• من او ~رضا امیرخانی
• بی آتشی ~امید رضائی
• بار دیگر شهری که دوست می داشتم ~نادر ابراهیمی
• موارد بیشتر (22915)

• من قاتل پسرتان هستم ~احمد دهقان
• بچه های کوهستان: خاطرات سیدرضا موسوی ~احمد دهقان
• بچه های کارون ~احمد دهقان
• روزهای آخر: خاطره ~احمد دهقان
• بچه های عملیات کرکوک: خاطرات یحیی نیازی ~احمد دهقان (تدوین)