کتاب تحف العقول عن آل الرسول (ع)

کتاب «تحف العقول»؛ مجموعه اى ارزشمند از سخنان و نصایح حضرت رسول خدا(صل الله علیه و آله) و اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) است. مؤلف انگیزه خود را از نوشتن کتاب چنین بیان می کند: «پس از آن که دیدم علماى شیعه درباره فقه و حلال و حرام کتاب هاى فراوانى نگاشته اند بر آن شدم تا مجموعه اى پدید آورم که در آن سخنان حکمت آموز و موعظه هاى پیامبر اکرم و اهل بیت آن حضرت جمع شده باشد تا هم گنجینه اى براى مراجعه خودم و هم مراجعه علاقه مندان به خاندان رسالت گردد». و در ادامه می نویسد: «من سندها را نیاوردم تا حجم کتاب بزرگ نشود و رعایت اختصار کردم، هرچند که بیشتر این احادیث را به طور سماع گرفته ام و چون بیشتر آن ها آداب و حکمت هایی است که خود، گواه درستی و صحت انتساب است... لذا ارزش علمی کتاب، کم نشده است».

این کتاب، با حجم کم، مطالب سودمندی از آداب و سنن، نصایح، موعظه ها، کلمات قصار، پند و اندرز و سفارشات پیامبر اسلام(صل الله علیه و آله) و اهل بیت(علیهم السلام) دارد. در این کتاب، گزیده هایی از سخنان و روایات از پیامبر اسلام تا امام یازدهم شیعه در زمینه های گوناگون اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و فقهی و… جمع آوری شده است. برخی از مطالب آن عبارت اند از:

• وصیت هاى پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) به حضرت امام على(علیه السلام)، و معاذ بن جبل.
• سخنرانى پیامبر(صل الله علیه و آله) در حجة الوداع.‏
• نامه ها و وصایاى حضرت امام على(علیه السلام) به امام حسن و امام حسین(علیهما السلام).
• سخنرانی ها و خطبه هاى امام علی(علیه السلام)، از جمله خطبه هاى معروف به «وسیله» و «دیباج‏».
• عهد نامه مالک اشتر.
• رساله حقوق امام سجاد(علیه السلام).

و روایات و موضوعات مفید و سودمند دیگر از ائمه اطهار(علیهم السلام).

کتاب «تحف العقول» از زمان نگارش تا کنون در طول هزار سال پیوسته مورد توجه علما و فقهاى شیعه واقع شده است و در مجموعه هاى بزرگ روایى خود از آن روایت نقل کرده و به آن استناد نموده اند. علامه مجلسى درباره وى می گوید: «کتاب ایشان، تحف العقول خود بهترین شاهد بر فضل و دانش و عظمت شأن ایشان می باشد. بیشتر این کتاب از موعظه و اصول معلوم تشکیل شده است که احتیاجى به سند هم ندارد». شیخ مرتضی انصاری، در اول کتاب مکاسب خود، حدیث مبسوطی را که اساس بسیاری از احکام معاملات است، از کتاب «تحف العقول»روایت کرده است. «تحف العقول» یکى از مستندات «وسائل الشیعه» است. شیخ حر عاملى، «تحف العقول» را از کتاب های مشهور شیعه می شمارد و روایات آن را حجت می داند. درباره احادیث تحف العقول و مشهورات و منفرداتش در این کتاب، باید گفت؛ بعضى از احادیثى که دارد، احادیث مشهورى است؛ مانند نامه های حضرت امام علی(علیه السلام) به مالک اشتر، و امام حسن(علیه السلام) و خیلى روایات مشهور دیگر که مختص به او نیست. تقریبا بیش از نصف کلمات قصار این کتاب هم در کافى و غیر کافى آمده است و بقیه آن از منفردات ایشان است؛ و در غیر از این کتاب یافت نمی شود.

• آیین زندگی (اخلاق کاربردی) ~احمدحسین شریفی
• اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم) ~محمد داودی، امیر عباس رجبی (ویراستار)، محمدتقی سلمانی(زیرنظر)
• مفاهیم اخلاقی - دینی در قرآن مجید ~توشیهکیو ایزوتسو، فریدون بدره ای (مترجم)
• تازیانه سلوک: سلسله دستورالعملهای اخلاقی آیت الله استاد حسن حسن زاده آملی ~سیدمحمدناصر تقوی (تهیه و تنظیم)
• دین در ترازوی اخلاق ~ابوالقاسم فنایی
• موارد بیشتر (3977)