قبل از بحث در مورد اندازه و شکل خانواده، باید ابتدا واژهی «خانواده» تعریف شود. باریو (۲۰۰۳)، خانواده را به صورت گروهی متشکل از دو نفر یا بیشتر تعریف میکند که به واسطهی تولد، ازدواج و یا پذیرش کسی که با آن دو نفر زندگی میکند به هم مربوط میشوند. تعریف دیگری از خانواده میتواند چنین باشد: خانواده متشکل از دو نفر و یا بیش از دو نفر است که خودشان را همانند یک خانواده میبینند و همان کارهایی را انجام میدهند که یک خانوادهی واقعی انجام میدهد. این افراد ممکن است توسط روابط خونی و یا ازدواج به هم مربوط شوند و یا ممکن است چنین روابطی نداشته باشند. همچنین ممکن است با هم زندگی کنند و یا این که احتمالا با یکدیگر زندگی نکنند. اندازه و شکل هر خانواده به تعاریف مشخصی از خانواده بستگی دارد؛ چه این تعریف مانند تعریف باریو، خیلی خاص و منحصر به فرد باشد و یا مانند تعریف خودمان خیلی کلی و عمومی باشد. اندازه و شکل خانواده به تعداد بچه ها، تعداد والدین، وجود و تعداد والدین ناتنی یا غیر اصلی، بزرگی و گستردگی خانواده و تعداد اعضای در قید حیات خانواده که توسط روابط خونی و یا ازدواج به هم مربوط نیستند نسبت داده میشود.
اثر وجود کودکان استثنایی در یک خانواده میتواند برحسب اندازه و شکل خانواده متفاوت باشد. در خانوادههای بزرگ، افراد بیشتری برای پشتیبانی، یاریرسانی و تأمین نیازهای خاص این قبیل کودکان وجود دارند. سایر کودکان میتوانند در این رابطه بسیار مفید بوده و به والدینشان یادآوری کنند که خواهر یا برادر استثنایی آنها چه نیازهایی دارد.