در دنیای علم و پژوهش، بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران با مشکلات و چالشهای فراوانی هنگام تدوین پژوهشهای خود مواجه میشوند. کتاب «تدوین پایان نامه، رساله، طرح پژوهشی و مقاله علمی» نوشته سیدجمال الدین طبیبی، محمدرضا ملکی، و بهرام دلگشایی، با هدف پاسخ گویی به این نیازها و مشکلات تدوین گردیده است.
همان طور که از عنوان کتاب نیز مشخص است، هدف اصلی نویسندگان آموزش و راهنمایی پژوهشگران، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اساتید در زمینه تدوین انواع مستندات علمی میباشد. برخورد مکرر نویسندگان با دانشجویانی که با چالشهای مختلف در فرآیند پژوهش خود مواجه شده اند، آنها را به فکر واداشت تا یک منبع جامع و کاربردی در این زمینه تهیه و تدوین کنند.
دانش پژوهان برای پیشبرد معرفت و شناخت بیشتر از پدیدههای مختلف، به تدوین پژوهشهای علمی و تحقیقاتی نیاز دارند. در این فرآیند، آشنایی با مبانی و مفاهیم اساسی پژوهش، طراحی الگوها، تعریف مسئله و اهمیت پژوهش، تعیین هدف ها، سوالات و فرضیه ها، و همچنین مبانی طبقهبندی و روشهای نمونه گیری، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
کتاب دربرگیرنده فصلهای متعددی است که به موضوعات مختلف مرتبط با پژوهش پرداخته اند. در این فصل ها، مفاهیم و تفاوتهای اساسی بین پژوهشهای کیفی و کمی، چهارچوبهای مفهومی، اهمیت و تمایزهای مختلف پژوهش، روشهای نمونه گیری و تعیین حجم نمونه، و البته طراحی الگوها مورد بررسی قرار گرفته اند.
واقعیت این است که توسعه علمی و تکنولوژیک کشورها به میزان تولید علمی آنها بستگی دارد. یکی از شاخصهای کلیدی در این زمینه، حجم پژوهشها و مقالات علمی میباشد. با توجه به اهمیت این موضوع، نیاز به وجود منابع معتبر و کاربردی برای آموزش پژوهشگران و دانشجویان در این زمینه احساس میشود. «تدوین پایان نامه، رساله، طرح پژوهشی و مقاله علمی» یکی از این منابع است که با هدف رفع این نیاز به بازار کتاب آمده است.
بدیهی است در خیلی از مواقع امکان این که کل جامعه پژوهشی مورد مطالعه قرار گیرد، وجود ندارد. یکی از سوالات مهم پژوهش عبارت است از این که تعداد نمونه چقدر باید باشد و براساس چه روشی باید نمونه ها انتخاب شوند. بخشی از این عدم امکان، به «زمان» انجام پژوهش، بخشی به «دقت و صحت» انجام پژوهش، بخشی به «هزینه» پژوهش مربوط می شود و برای بخشی نیز امکان عقلی وجود ندارد؛ مثلا نمی توان کل خون بیمار را مورد مطالعه قرار داد، بلکه چند میلی لیتر کفایت می کند.