در دهههای اخیر، روستاهای ایران شاهد تحولات چشمگیر و دگرگونیهای عمدهای بوده اند. کتاب «جامعهشناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران» نوشته مصطفی ازکیا، با بررسی این تحولات و پدیده ها، به دنبال فهمیدن و تفسیر معانی پنهان در پس آنها است.
از همان ابتدا، ازکیا مخاطبان را با تعاریف و اصطلاحات مربوط به توسعه و توسعه نیافتگی آشنا میکند. از تفاوت میان این دو مفهوم گرفته تا شاخصهایی که برای سنجش آنها استفاده میشود، به تفصیل بررسی میکند.
کتاب با مرور نظریات متعددی در حوزه توسعه جلو میرود. در این میان، مکتب تکاملی و نظریه نوسازی، چه در حالت کلاسیک و چه جدید، مطرح میشود. همچنین، نظریه وابستگی و نظریه وابستگی جدید با ویژگیها و بعدهای مختلف آن مورد توجه قرار میگیرد.
در جهت مخالف، دیدگاه مارکسیستی به توسعه، نظریه نظام جهانی و مکتب اکلا به موضوعاتی چون ساختارگرایی و پساساختارگرایی، پسااستعمارگرایی و پساتوسعه میپردازد.
با توجه به تحولات پارادایمی در گذر زمان، کتاب به تحلیل مطالعات توسعه روستایی در ایران میپردازد، از جمله تحولات جمعیتی، تغییرات در نظام قشربندی و تحولات اقتصادی و اجتماعی پس از انقلاب اسلامی.
ویژگیهای نظامهای بهره برداری از زمین، اصلاحات اراضی قبل و بعد از انقلاب و نقش آنها در شکل گیری و توسعه روستاهای ایران نیز موضوع دیگر این کتاب است.
در این اثر، هدف ازکیا ارائه یک تحلیل جامعهشناسی و انتقادی از وضعیت روستاهای ایران است. وی با ترکیب نظریات مختلف، سعی دارد تا به فهم بهتری از چالش ها، فرصتها و امکانات موجود در روستاهای ایران دست یابد.
«جامعهشناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران» نه تنها به دانش پژوهان و محققان کمک میکند تا به یک تفسیر عمیقتر از وضعیت روستاهای ایران دست یابند، بلکه به همه کسانی که به این موضوعات علاقهمند هستند، از نظری تا کاربردی، پرسشها و پاسخهایی را ارائه میدهد.